از کتاب بازی های عامیانه اطفال
به انتخاب: احمد کاووس سیاووش
چشم پتکان از بازی های بسیار عام و مروج در میان اطفال است که در مناطق مختلف به طریقه های مختلف بازی میشود. برای اجرای چشم پتکان، نخست یک محل خاص مانند: دیوار، درخت، سنگ کلان و... به حیث «جر» تعین میشود. سپس یک طفل با ده، بیست، سی یا الم، دولم انتخاب میشود که چشم های خود را پُت کند. این طفل را در اصطلاح بازی «ماه» می گویند.
«ماه» روی خود را به «جر» می چسپاند و چشم های خود را می بندد. یکی از اطفال از او می پرسد:
- زیر پایت چیست؟
- تخته!
- هر کس سیل کنه، چشهایش بترقه!
کودکان دیگر می روند و هر یک خود را در گوشه ای پنهان می کنند. در جریان مخفی شدن اطفال «ماه» با صدای بلند می پرسد:
- ماه؟
دیگران جواب می دهند:
- نی!
این پرسش و پاسخ ادامه می یابد تا بالاخره آواز های «ماه؟» و «نی!» به صورت غلغله ای اوج میگیرد و اطفال گفته میروند: ماه نی، ماه نی، ماه نی...
زمانیکه اطفال خاموش شدند و به پرسش «ماه» جواب ندادند. او چشم هایش را می گشاید و به جستجوی اطفال می پردازد. از جانب دیگر سایر اطفال هم از مخفی گاه های شان می برآیند و می کوشند بدون آنکه با ماه رو برو شوند، خود را به «جر» برسانند.
در میان بدو و بگیر اطفال برای جالب شدن بازی و آزار دادن «ماه» قصداً طرف «جر» نمی روند و از هر طرف جست و خیز زده می گویند:
الله ماه، الله ماه.
و از نزد «ماه» اینطرف و آنطرف می گریزند.
در این جریان اگر «ماه» موفق شود که کدام طفل همبازی خود را گیر کند یا به سر و بدنش دست بزند، آن طفل «ماه» می شود و بازی ادامه می یابد. در غیر آن «ماه» اولی مکلف است بار دیگر چشم های خود را پُت کند.
نتیجه:
چشم پتکان اطفال را چست و چالاک بار می آورد. دویدن و خیز و جست آن ورزش است. اما باید به آنها تفهیم گردد که در جاهای تنگ و تاریک مثل داخل تنور و جاهای خطرناک مانند لب بام، پنهان نشوند و ندوند.
موشکی ره به جوال گندم داشت
