بیایید با بازی ملی بزکشی آشنا شویم

خواهران و برادران ارجمند!
 بزکشی یکی از بازی های ملی کشور عزیزما میباشد . من مطلبی را در این رابطه از شماره 33-34 مجله گلستان  به توجه شمامیرسانم که امیدوارم برایتان جالب باشد
ناهید سیاووش متصدی وبلاگ ارمغان اطفال

زسم ستوران در آن پهن دشت

زمین شد شش و آسمان گشت هشت

بزکشی  یکی از بازی های ملی کشور ماست که از روزگاران  قدیم به این طرف در صفحات شمال کشور ما معمول بوده و  با  مرور زمان مراتب تحول خود را  پیموده است . این بازی یکی از انواع شطارتهای سوار و سوار کاری است که از روز اهلی ساختن اسپ به دست انسان شروع شده و با تربیه اسپ و فن سوار کاری و تربیه سوار کار آهسته آهسته اساسات آن بوجود آمده تنوع یافته  و نشوو نما نموده است.

مبدأ بزکشی ، بازی و ساعت تیری نبوده بلکه جنبه حربی و تکنیک  حمله جنگی داشته که مظاهر اولیه آن را در جنگ های سوار کاران باختری  و حمله هایشان علیه اسکندر  کبیر میتوان یافت. این روش بعد از زمان اسکندر در دوره  های بعد  کماکان در باختر معممول بوده و همیشه سوارن ما در مقابل تهاجمات بیگانه به حملات دسته جمعی مبادرت ورزیده دشمن را زنده از میدان نبرد با خود میبردند. برای اینکه  جوانان و سوارکاران مشق و تمرین پیدا کنند در زمان صلح هم این حمله ها بشکل نمایشی صورت میگرفت و در دوره نمایشی و آموزشی بجای دشمن ، نعش حیوانی را از نقطه معینی برداشته میبردند. با مرور زمان بزکشی از حالت نمایشی و آموزشی  به صورت ورزشی و رقابتی تغییر شکل داد.

به اساس عنعنه قدیم ، موسم مسابقه های بزکشی در شمال کشور نیمه  دوم سال و مخصوصا فصل خزان است. زیرا  در تابستان اسپ هارا به گله میفرستند. اسپ ها را  در ماه سنبله  و میزان هر روز کم کم می دوانند تا برای مسابقات نفس آنها پخته شود. معمولا در ماه عقرب مسابقه ها آغاز میگردد. مشهور ترین میدان های بزکشی دشت شادیان در مزار شریف و دشت چم قلعه  در بغلان میباشد.

در این مسابقه اعضای هر دو تیم  بصورت دسته جمعی به نعش حیوان حمله میبردند وفاتح مسابقه تیم شناخته  میشد که نعش حیوان را به نقطه تعیین شده میرساند. به این ترتیب این تکنیک جنگی کم کم شکل  بازی  ملی را به خود گرفت. و بجای وسیله اصلی که دشمن بود، به نعش گوساله و یابز تغییر کرد. ورزش  بزکشی سه مرحله دارد: گرفتن نعش ، برداشتن نعش و  رسانیدن آن در یک  نقطه معین که دایره حلال نامیده میشود.

همانطوریکه در کشور های دیگر ، نیزه بازی از روی اسپ و زدن میخ و کندن آن   از زمین با نیزه در حال دوش اسپ و یا بریدن نارنج  با شمشیر بدست سوارکاران بشکل  بازی ملی در آمده ، در افغانستان ، بزکشی بعنوان بازی ملی معمول است. مسئله ای که در بزکشی  دارای اهمیت اساسی میباشد تربیه اسپ است  و آن به گونه ای که تا بتواند هم فشار اسپهای دیگر راهنگام بلند کردن نعش تحمل کند و هم پس از برداشتن نعش توسط سوارکار به سرعت به سوی دایره حلال بدود.

سوارکاران و چاپ اندازان را ( پهلوان ) هم یاد میکند. چاپ اندازکسی است که بز و یا گوساله را از پهنای میدان به دایره  حلال می رساند. چاپ اندازان امروزی یاد آور سوار کاران دلیر و شهسواران و آریا اسپه های قدیم از ادوار تاریخ کهن وطن ما اند. همانطوریکه چاپ انداز تربیه  مخصوص میخواهد، اسپ های بزکشی هم توجه و تربیه خاص بکار  دارد. اسپ هایی  که برای بزکشی تربیه میشوند با مهارت فوق العاده در موقع لازم بر زمین زانو میزنند تا سوار کار نعش را از زمین بردارد و دوباره بلند شده به سرعت به صوب نقطه مطلوب میدوند.

بزکشی در ولایات شمال افغانستان مثل سایر بازیهای نمایشی اکثرا در عروسی ها ، ختنه سوری ها ، نام گذاری ها وغیره صورت میگیرد و انعام هایی از طرف داماد  و بزرگان قومی از قبیل اسپ ، شتر ، تفنگ و یا پول نقد به چاپ انداز برنده داده میشود.

قبلا مسابقات بزکشی بصورت عنعنوی دایر میشد. اما حدودا نیم قرن است  که مسابقات بزکشی تحت نظر المپیک افغانی نظام جدید را به خود گرفته و مقررات و قوانینی برای آن وضع  گردیده است.

مسابقات بزکشی بر علاوه اینکه در ولایات صورت میگیرد، در ماه میزان هر سال در بیست کیلو متری شرق کابل در میدان بگرامی نیز انجام میشود. مراقبت  عمومی بازی مربوط به یک نفر سر حکم و دو نفر حکم میباشد و از هر تیم یکنفر مشاور هم  در میدان حاضر میباشند . در ین  مسابقات تیم هایی از هشت ولایت شمال شرکت میکنند.

هر تیم که سه سال متواتر برنده شود طوغ پیروزی را بصورت دائمی نصیب میشود. در طوغ گل لاله و پنبه ترسیم شده که نشان دهنده زراعتی بودن ولایات شمال میباشد.

میدان بزکشی مطابق به مقررات المپیک افغانی مربع است که هر ضلع آن ۳۵۰متر طول  دارد . در داخل این مربع ، مربع کوچکتری که هر ضلع آن ۳۰۰ متر طول داشته ترسیم میگردد. که بنام دایره برداشت  یاد میشود. دو دایره به رنگهای مختلف به دو طرف این دایره کشیده میشود که هر یک  دایره حلال هر تیم میباشد. در ضلع مقابل دایره ها پنجاه متر بطرف داخل بروی خط مستقیم بیرق ها  نصب میگردند.

وزن  گوساله بین ۳۵تا ۵۰کیلو میباشد که آنرا یک روز قبل کشته در آب می گذارند تا پوست آن سخت شده  در جریان مسابقه بزودی پاره نشود . زمان مسابقه یک ساعت بوده و نظر به صوابدید حکم زیاد شده میتواند.

قبل از شروع مسابقه ، هر دو تیم مسابقه کننده بدور دایره برداشت ، که گوساله در وسط آن گذاشته شده است ، ایستاده میشوند . با اعلان حکم ، مسابقه آغاز  و چاپ اندازان برای برداشتن گوساله حمله میکنند. بعداز برداشتن گوساله آنرا از بیرق ها عبور و به دایره حلال مربوط به تیم خود میرسانند  . و به این ترتیب نمره کمایی میکنند . اگر گوساله بعد از بر داشتن از دایره برداشت و عبور دادن از خط بیرق ها در جای دیگری  غیر از دایره حلال به زمین افتد، باید گوساله را دوباره از همان نقطه بر داشته به دایره حلال  برسانند.

در ختم مسابقه تیمی که نمره زیاد اخذ کرده باشد برنده شناخته میشود.